Historia Legionowa

Obszar dzisiejszego Legionowa w XIX w. wchodził w skład dóbr Jabłonna, które należały do rodziny hr. Potockich. Przez majątek ten poprowadzono linię kolejową Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej. W miejscu jej skrzyżowania z Traktem Kowieńskim powstały dworzec i stacja kolejowa Jabłonna. Ich otwarcie 29 sierpnia 1877 r. uznaje się za symboliczny początek historii Legionowa. W bezpośrednim sąsiedztwie dworca powstało osiedle letniskowe Park Gucin (lata 80. XIX w.). Po drugiej stronie torów w 1892 r. wybudowano koszary wojskowe. W 1897 r. przy ul. Kościuszki powstała Huta Szkła „Jabłonna”. W styczniu 1919 r. został powołany Inspektorat Piechoty Legionów z siedzibą w koszarach w Jabłonnie. Jego dowódcą mianowano gen. Bolesława Roję, który garnizonowi nadał nazwę Legionowo. W latach 1925, 1926 i 1928 r. przeprowadzono parcelacje majątku Potockich i wyznaczono siatkę ulic funkcjonującą w Legionowie do dzisiaj. W 1930 r. z Gminy Jabłonna wyodrębniono Gminę Legionowo jak samodzielną jednostkę administracyjną. W 1933 r. erygowano pierwszą legionowską parafię pw. św. Jana Kantego, którą wydzielono z parafii Chotomów. Koszary w Legionowie stały się siedzibą trzech formacji wojskowych: saperów mostów kolejowych, pociągów pancernych i wojsk balonowych. W sąsiedztwie garnizonu rozwijały się zakłady produkujące balony i spadochrony. W latach 1933, 1934, 1935 i 1938 legionowskie balony zwyciężały w międzynarodowych zawodach o puchar Gordona Bennetta.

W sierpniu 1938 r. w Legionowie uszyto powłokę „Gwiazdy Polski”, która była wówczas największym balonem na świecie. W okresie okupacji niemieckiej Legionowo znalazło się w granicach Generalnego Gubernatorstwa. 24 lutego 1940 r. Niemcy przeprowadzili aresztowania ok. 250 mieszkańców Legionowa i okolic (m.in. przedwojennych społeczników i przedsiębiorców), których rozstrzelano w Palmirach 26 lutego 1940 r. W latach 1940-1942 istniało w Legionowie getto, w którym skoncentrowano Żydów z Legionowa i okolic. W 1942 r. ok. 1500 osób wywieziono stąd do obozu w Treblince, a ok. 200 zostało zamordowanych przez Niemców na miejscu. Największą organizacją konspiracyjną okupowanego Legionowa była Armia Krajowa. W dniach 1-4 sierpnia 1944 r. jej oddziały prowadziły w mieście działania powstania warszawskiego. Po ich zakończeniu Legionowo doznało kolejnych represji w postaci egzekucji, wysiedleń i deportacji mieszkańców na roboty przymusowe. 28 października 1944 r. do miasta wkroczyła Armia Czerwona, a z nią jednostki NKWD, które przeprowadziły kolejne aresztowania wśród akowców i ich deportacje w głąb ZSRR. W 1945 r. do koszar w Legionowie przybyła pierwsza jednostka ze składu 1. Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki – 1. Batalion Saperów, tym samym rozpoczynając długoletnią więź miasta z tą dywizją. Okres po 1945 r. to lata systematycznego rozwoju Legionowa i stałego wzrostu liczby mieszkańców. Sprzyjało temu zarówno uzyskanie praw miejskich w 1952 r., jak i powstanie dużych zakładów przemysłowych oraz spółdzielni mieszkaniowej (1959 r.), która zainicjowała budownictwo bloków wielorodzinnych. W 1980 r. Legionowo zaczęło używać własnego herbu, a w 1987 r. zostało wciągnięte na tzw. listę miast prezydenckich. W 1990 r. przeprowadzono w Legionowie pierwsze wolne wybory samorządowe.